Herkenning van het syndroom van Wernicke / Korsakov

Overzichtsartikelen over het syndroom van Wernicke-Korsakov blijven vaak steken in een herhaling van informatie uit een beperkt aantal artikelen. Er is behoefte aan een completere kijk en een praktisch overzicht. Voor elke hulpverlener die de eerste opvang doet, ongeacht het medische specialisme. Dr. Jan W. Wijnia, specialist ouderengeneeskunde-opleider en onderzoeker, schreef hiervoor een review artikel in het tijdschrift Journal of Clinical Medicine. 

Het artikel heeft als doel om de herkenning en behandeling van het syndroom van Wernicke-Korsakov te verbeteren. Veelal bekend is dat het syndroom van Korsakov een chronisch geheugenverlies is door een niet-herkende of onvoldoende behandelde Wernicke encefalopathie, en dat het wordt veroorzaakt door een gesprek aan thiamine (vitamine B1). De klinische presentatie van thiaminegebrek is verlies van eetlust, duizeligheid, tachycardie en urineblaasretentie. Deze symptomen kunnen worden toegeschreven aan een anticholinerge ontregeling, die ook de verwardheid of delirium veroorzaakt, die deel uitmaakt van het klassieke beeld van de Wernicke encefalopathie. Dit wordt in het artikel verder toegelicht. Ernstige bijkomende infecties, waaronder bloedvergiftiging, komen vaak voor tijdens de Wernicke-fase. Deze infecties kunnen voortekenen zijn van een ernstig tekort aan thiamine, zoals is aangetoond in casusbeschrijvingen met een presentatie van infecties en lactaatacidose. De klinische symptomen van Wernicke-delirium ontstaan meestal in een korte tijd van enkele dagen voor of tijdens een ziekenhuisopname en kunnen optreden als onderdeel van een refeeding syndroom.

Wernicke encefalopathie is meestal gerelateerd aan alcoholverslaving, maar kan ook voorkomen bij andere aandoeningen, zoals bariatrische chirurgie, hyperemesis gravidarum en anorexia nervosa. Alcoholgerelateerde Wernicke encefalopathie kan worden vastgesteld door de aanwezigheid van een delirium bij ondervoede alcoholisten die moeite hebben met lopen. Het begin van niet-alcohol gerelateerde Wernicke encefalopathie wordt vaak gekenmerkt door braken, gewichtsverlies en symptomen zoals wazig zien als gevolg van een nervus opticus neuropathie bij thiaminetekort. Wat de behandeling met thiamine betreft, reageren patiënten met hypomagnesiëmie mogelijk niet op thiamine. Dit kan met name het geval zijn bij alcoholontwenning of als bijwerkingen van protonpompremmers in combinatie met diuretica. Verder hebben mensen met diabetes mellitus en nefropathie een risico op renaal thiamine verlies. Bewustwording van de klinische betekenis van Wernicke-delirium, urineblaasretentie, comorbide infecties, refeedingsyndroom en hypomagnesiëmie kan bijdragen aan de herkenning en behandeling van het Wernicke-Korsakovsyndroom.

Deze informatie kan worden toegevoegd aan een aantal richtlijnen. Momenteel noemen de meeste richtlijnen over delirium een thiaminetekort niet als een van de relevante oorzaken van delirium. En in richtlijnen over stoornissen door alcoholgebruik wordt delirium vooral genoemd in relatie tot alcoholontwenning, waarmee een anticholinerg Wernicke-delirium door thiaminegebrek als diagnose gemist wordt.

Download de publicatie