Verbinding en draagvlak zijn de sleutel tot sluiting interne rookruimtes

Interne rookruimtes voor specifieke doelgroepen zoals Korsakov moeten hun deuren sluiten. Dat gaat voor deze speciale groepen meer tijd kosten en daarom is er een overbruggingsperiode afgesproken waarin instellingen ondersteuning krijgen om de ruimtes te sluiten. “Bij één instelling is er zelfs al feestelijk afscheid van genomen en is de ruimte omgebouwd tot biljartkamer.”

De extra tijd, die nu loopt van 1 juli 2021 tot 1 juli 2023, is bedoeld voor bewoners in de langdurige zorg op afdelingen voor mensen met het syndroom van Korsakov, de ziekte van Huntington, ernstig niet-aangeboren hersenletsel (NAH+) en bewoners op afdelingen gerontopsychiatrie. Er is inmiddels al enige tijd verstreken sinds een subsidie van het ministerie van VWS het mogelijk maakte om met de instellingen aan de slag te gaan, dus tijd om even terug te kijken, maar vooral vooruit. Want er staat nog van alles te gebeuren, zo zeggen Cynthia Vogeler, Penny Senior en Vivianne Tolen.

Gegevens verzamelen

De eerste resultaten zijn inmiddels binnen en het project om de rookruimtes te sluiten ligt mooi op schema, zo zegt coördinator Vivianne Tolen. “We zijn begonnen met het uitzetten van een vragenlijst. Daarin benaderen we alle beoogde instellingen met vragen over wat ze al allemaal doen om de interne rookruimtes te sluiten, waar ze tegenaan lopen, wat wel en niet lukt, hoe bewoners en medewerkers betrokken worden. Op basis van de respons op die vragenlijsten zijn we momenteel bezig een handreiking te ontwikkelen. Die is in juli klaar” Er is  ook een checklist opgesteld met een aantal stappen en acht verschillende pijlers waarop het beleid om de interne rookruimtes te sluiten, is gebaseerd. “Een pijler is bijvoorbeeld communicatie, een andere is binding van het bestuur aan het sluiten van de interne rookruimtes  en de betrokkenheid van medewerkers. Die checklist wordt meegenomen binnen de locaties.”

Maatwerk

Uit de verzamelde ervaringen en de geboden ondersteuning wordt duidelijk dat het heel erg maatwerk is. Bij iedere instelling  spelen weer andere factoren waar je rekening mee moet houden. Wat we wel al merken is dat er op meerdere plekken de factor tijd speelt. Het personeel is simpelweg meer tijd kwijt om mensen naar buiten te begeleiden die willen roken. En dat knelt, want de werkdruk in de zorg is al enorm. Een andere zorg die breder wordt gedeeld is het feit dat veel instellingen geen ruimte buiten hebben om te roken. Bewoners zouden dan in de regen of in de kou moeten gaan roken, dat wil je ook niet. Al dit soort zaken worden in de handreiking verwerkt zodat instellingenkunnen leren van elkaars ervaringen en knelpunten, om daarmee  straks aan de wet te kunnen voldoen op een manier die past bij een bepaalde locatie.”

Positieve draai

Bij sommige instellingen zijn ze al een stap verder. Vivianne: “Ik ken een voorbeeld van een instelling die de ruimte al gesloten heeft. Daar hebben ze het perspectief op de sluiting eigenlijk omgedraaid. In plaats van te kijken naar wat er niet meer mag hebben ze de ruimte met inbreng van bewoners omgebouwd tot een prachtige biljartkamer en die ruimte met een feest geopend. Zo draai je de zaken ook voor bewoners op een positieve manier om.” Dit soort voorbeelden worden momenteel dus geïnventariseerd en in juli ook in de handreiking meegenomen. “Zo kun je bereiken dat instellingen naar elkaar gaan kijken en inspiratie opdoen. Het is geen top down benadering van het vraagstuk maar iets dat in dit geval door bewoners en instelling samen wordt gedaan. Dat draagvlak wil je natuurlijk hebben bij een ingrijpend traject als dit”, zegt Cynthia Vogeler van het Korsakov Kenniscentrum.

Verbinden werkt

Het met elkaar praten over goede ideeën heeft inmiddels een vlucht genomen, zegt Cynthia. Maar ook de verandercoaches spelen een belangrijke rol. “Iedere instelling die zich aanmeldt voor het project krijgt zo’n coach, in totaal zijn dat er 48. Zij zijn momenteel al hard aan het werk om de instellingen advies te geven en mee te denken over hoe ze de rookruimtes het beste kunnen sluiten. De best practices die daaruit komen worden onderling ook weer gedeeld zodat de coaches kunnen kijken of een oplossing wellicht ook op een andere plek kan werken. Maar ze spelen ook een belangrijke rol bij het vertalen van de wensen van medewerkers en bewoners richting het management (en andersom) en helpen zo om draakvlak te realiseren. Ze zijn het cement tussen de verschillende lagen.”

Conferentie

Op 15 september vindt er een speciale conferentie plaats over de sluiting van interne rookruimtes binnen de zorg voor speciale doelgroepen. “We kijken daarbij naar het wettelijk kader waarbinnen we moeten opereren en brengen nog eens goed in herinnering waarom we dit doen, het maatschappelijk belang dus. Verder worden tijdens de conferentie best practices gedeeld en kijken we vooruit naar 2030, het jaar waarin de zorg alweer een stap verder moet zijn in het rookvrij worden. De dag is dus ook bedoeld om te verkennen welke vraagstukken en dilemma’s er zorgbreed spelen als het gaat om het sluiten van rookruimtes.” 

Breder proces

Het is de bedoeling dat er op een later moment ook een conferentie komt speciaal voor een breder publiek uit de langdurige zorg. Het sluiten van rookruimtes past namelijk ook in een breder veranderingsproces waar zorgorganisaties voor staan, waarin in 2030 ook het roken op het buitenterrein niet meer mag. “Zorgverleners moeten in een veilige en gezonde omgeving hun werk kunnen doen. Daar past dit project uitstekend in”, zegt Penny Senior van ActiZ. ActiZ heeft zelf ook een breder programma in het kader van de Rookvrije Zorg. “Verpleeghuizen met ‘bredere’ doelgroepen zoals mensen met dementie hebben geen uitstel gekregen voor sluiting, maar kennen toch ook een hoop dezelfde problemen als bij de bijzondere doelgroepen. We hopen te kunnen leren van hoe zij te werk gaan bij het realiseren van deze cultuurverandering. We hebben daartoe inmiddels twee zogenaamde ‘aanjagers’ benoemd die gaan helpen om het streven naar een rookvrije zorg te realiseren. Zij gaan langs bij allerlei organisaties en brengen in kaart waar zij zoal tegenaan lopen bij het rookvrij maken van de zorg. Op basis van de uitkomsten van die rondgang kunnen we volgende stappen gaan zetten.”

Heeft u vragen? Neem dan contact op met het Korsakov Kenniscentrum, Vivianne Tolen: info@korsakovkenniscentrum.nl

Voor meer informatie over het bredere programma: http://www.rookvrijezorg.com