Samen in Actie bij Apathie bij het syndroom van Korsakov (SABA-Korsakov)
“Apathie bij mensen met Korsakov is een veelvoorkomend en hardnekkig probleem”, zegt Maud van Dorst, onderzoeker bij Vincent van Gogh voor geestelijke gezondheid. “Voor mensen met dementie is de Samen in Actie bij Apathie (SABA)-methode ontwikkeld, wij onderzoeken wat we van die methode kunnen toepassen bij mensen met het syndroom van Korsakov en welke aanpassingen nodig zijn.
Dr. Hanneke Nijsten, klinisch psycholoog die werkt bij Archipel Zorggroep, ontwikkelde voor haar promotieonderzoek samen met collega’s bij het Universitair Kennisnetwerk Ouderenzorg Nijmegen (UKON), het Amsterdam UMC en de Open Universiteit de SABA-methode voor mensen met dementie. Deze methode helpt naasten en zorgverleners om apathie te herkennen, onderzoeken en doorbreken. Enkele leden van de projectgroep die SABA ontwikkelden, waaronder Hanneke, werken nu ook mee aan het onderzoek naar apathie bij Korsakov. Maud zegt: “We verwachten dat deze methode, met aanpassingen, kan werken voor mensen met Korsakov. Deze mensen hebben veel hulp nodig bij het initiëren van gedrag. Deze inactiviteit en onverschilligheid, heet apathie.”
Belang van onderzoek
Het onderzoek naar apathie is erg belangrijk en staat ook op de Kennisagenda Korsakov Zorg & Behandeling 2024-2028. Zorgmedewerkers willen weten hoe ze het beste kunnen omgaan met apathie.
Belangrijk is daarom dat er een methode wordt ontwikkeld dat in de praktijk goed bruikbaar is. Vincent van Gogh GGZ heeft subsidie van ZonMw gekregen om onderzoek uit te voeren, waarin SABA wordt aangepast naar SABA-Korsakov. Ik werk in een projectteam aan een tweejarig onderzoek naar het aanpassen van een bestaande methode om zorgmedewerkers en naasten handvatten te geven hoe om te gaan met apathie bij mensen met Korsakov.”
Ervaringen uit de praktijk
De eerste stap in het onderzoek is om mensen met Korsakov, hun naasten en persoonlijk begeleiders in Vincent van Gogh en Archipel zorggroep te bevragen wat zij denken over apathie en wat zij noodzakelijke aanpassingen vinden in de materialen van SABA voor gebruik bij mensen met Korsakov. Maud: “Recent hadden we een bijeenkomst waarin zorgprofessionals van Vincent van Gogh GGZ, Archipel Zorggroep en Atlant bijeenkwamen. We bespraken: Hoe verschilt de doelgroep van mensen met dementie? Wat zijn belangrijke thema’s? Wat is belangrijk voor de implementatie? Het gaat erom apathie te begrijpen en te doorbreken. Het begint bij het herkennen.”
Opvallend aan de interviews met bewoners en hun familie vond Maud dat juist het praten over het nu belangrijk wordt gevonden: “Een bewoner vertelde: ‘Bij mensen met dementie ga je vaak op zoek naar wat iemand vroeger leuk vond en stel je daar vragen over. Mensen met Korsakov hebben vaker nare herinneringen aan de periode waarin zij in gebruik waren of weten niet goed wat ze leuk vinden. Je kunt beter vragen stellen over het nu. Ik moet gewoon uitgenodigd worden voor iets nieuws’. Een ander belangrijk thema is het aanbieden van activiteiten waardoor mensen weer zin in het leven krijgen of zich waardevol voelen.”
Testen specifieke methode voor Korsakov
Met de input uit de gesprekken met bewoners, naasten en zorgmedewerkers wordt de SABA-interventie specifiek gemaakt voor mensen met Korsakov. “Eind 2024 starten we een pilot op twee plekken. In de GGZ, dat een tijdelijk en klinisch karakter heeft, en in de langdurige zorg waar het erom gaat hoe je het structureel inricht. Met de resultaten uit die pilot stellen we de methode bij. Het streven is om eind 2025 een bruikbare methode te hebben voor in de praktijk. Daarna willen we het bekendheid gaan geven. Korsakov Kenniscentrum zal een rol innemen in de implementatie van de uitkomsten. Ook nu helpt Korsakov Kenniscentrum ons met het aangeven van de juiste contacten.”
"Met dit onderzoek hopen we een waardevolle methode te ontwikkelen dat de zorg voor mensen met Korsakov aanzienlijk verbetert en hen een betere kwaliteit van leven biedt," aldus Maud van Dorst.
Projectgroep
In de projectgroep SABA-Korsakov zitten:
Prof. dr. Roy Kessels (Topklinisch Centrum voor Korsakov, Vincent van Gogh, Radboud universiteit)
dr. Yvonne Rensen (Topklinisch Centrum voor Korsakov, Vincent van Gogh)
dr. Hanneke Nijsten (Archipel Zorggroep)
dr. Annette Plouvier (Universitair Kennisnetwerk Ouderenzorg Nijmegen)
Prof. dr. Debby Gerritsen (Universitair Kennisnetwerk Ouderenzorg Nijmegen)
prof. Dr. Raymond Koopmans (Universitair Kennisnetwerk Ouderenzorg Nijmegen)
Maud van Leijden (ervaringsdeskundige mantelzorger, adviseur)
Julia Roosenschoon MSc (onderzoeksassistent; Topklinisch Centrum voor Korsakov, Vincent van Gogh
Maud van Dorst MSc (Korsakov Centrum, Vincent van Gogh)